GIDALARDA MANGANEZ MİNERALİ

Atom numarası 25, simgesi Mn dir.1174 yılında keşfedilmiştir.Periyodik tablonun 7-B grubunda yer alır. Grimsi metal renklidir. En önemli metallerden biridir.

Çeliğin dayanımını geliştiren bir alaşım elementidir. Bu özelliği içinde bulunan karbon miktarına bağlıdır. Yüksek karbonlu çeliklerde manganın etkisi sertlik ve dayanımı artırmaktadır. Elementler için kullanılan periyodik yapı A B olarak adlandırılmıştır.

Genellikle doğada demir elementi ve daha birçok elementle bağlı biçimde bulunmaktadır. Genellikle metal endüstrisinde alaşımlarda kullanılır özellikle paslanmaz çelik yapımında alaşımda gerekli bir hammaddedir. Yunanistan'ın magnezya bölgesinden adını almıştır. Manganez dioksit bileşiğinden 1774 yılında karbonun indirgenmesi neticesinde ilk olarak elde edilmiştir. Çelikteki aşınma ve paslanmanın önlenmesinde kullanılmaktadır. Endüstride oksitlenme aşamasına göre birçok farklı renk alabilen element renklendirici olarakta kullanılmaktadır. Çinko karbon ve alkalinli pillerin üretiminde kullanılan önemli bir elementtir. Manganez iyonları çok çeşitli enzimlerde ve fotosentetik bitkilerde yer alabilmektedir. Yüksek seviyelerde manganez memelilerde zehirlenme etkisi yapar.

Bilim adamları hala Manganez eksikliğinin ve Manganez zehirlenmesinin canlı organizmalar üzerindeki olumsuz etkilerini anlamak için çalışmalarını sürdürmektedirler. Manganez, bazı enzimlerin yapısına katılarak, bazılarında ise aktivatör olarak fizyolojik proseslerin gerçekleşmesinde önemli rol oynar. Antioksidandır. Vücutta protein sentezlenmesinde, sindirimde ve besinlerden enerji üretilmesinde görev alan önemli minerallerin içinde bulunan etkili bir elementtir. Eksikliğinde sürekli yorgunluk, hafıza problemleri, kısırlık, kilo kaybı, özellikle çocuklarda ve bebeklerde büyüme geriliği gibi belirtiler görülür. Kanın normal pıhtılaşması için gereklidir. Mangan bitkiler için de çok önemli bir elementtir ve günümüz modern tarım sektöründe vazgeçilmez bir gübre içeriğidir. Manganez, kemik oluşumu, enerji üretimi, protein, karbonhidrat ve yağ metabolizması gibi bir çok enzim sistemine yardımcı bir maddedir. Bazı B vitaminleri, C ve E vitaminlerinin kullanımı için gereklidir. İnce bağırsaklarda emilir ve kemiklerde, karaciğerde, böbreklerde, hipofiz bezinde ve pankreasta depolanır. Kolesterol üretimini tetikler, normal büyüme ve gelişimi destekleyerek hücre fonksiyonlarına yardımcı olur.
Avokado, arpa, fasulye, yaban mersini, böğürtlen, buğday kepeği, esmer pirinç, karabuğday, kestane, karanfil, kahve, yumurta sarısı, zencefil, yeşil yapraklı sebzeler, fındık, baklagiller, yulaf ezmesi, yer fıstığı, bezelye, ananas, kırmızı ahududu yaprağı, pirinç kepeği, ıspanak, ceviz, tam buğdayda bulunur. Çay, zengin bir Mangan kaynağı olmasına rağmen, içinde bulunan tannin de Mangan emilimini düşürür.
Vücutta eksiliği halinde doğum kusurları, körlük, kemik ve eklem bozuklukları, sağırlık, felç, üreme bozuklukları, normal olmayan kemik ve kıkırdak oluşumu, glukoz toleransında bozulma ve büyümede gecikme oluşabilir. Manganez eksikliği yaşayan bir kişide kilo kaybı, bulantı, kusma, deri tahrişi, saç uzamasında yavaşlama ve saç renginde beyazlaşma görülebilmektedir. Çok nadir rastlansa da yüksek doz ve toksik etkisi; halusinasyon, uykusuzluk, iştahsızlık, nefes alma zorluğu, baş ağrısı, depresyon, cinsel iktidarsızlık, sinirlilik, ruhsal rahatsızlıklar, hareket zorluğu, bacak krampları, zayıflıktır.Aşırı doz belirtileri, Parkinson hastalığının belirtileri ile benzerlik gösterir. Doğal diyet uygulayan insanlarda mangan eksikliği belirlenmediğinden, Avrupa Birliği mangan alımında genel populasyon için herhangi bir kısıtlama veya düzenleme belirtmemiştir. Ayrıca, diyabet ve pankreas bozuklukları görülebilir. Diyabet hastalarında vücutta olması gerekenin yarısı kadar manganez bulunmaktadır.Yüksek dozlarda kalsiyum, magnezyum ve fosfat alımı manganez emilimini azaltır. Solunum yolu ile fazla manganez alımı toksik etki gösterir. Aşırı dozda manganez alımı demir emilimini azaltarak demir eksikliği ile görülen kansızlığa yol açar. Ağızdan alınan gebeliği önleyici ilaçlar vücuttaki manganez miktarını azaltır. Yetişkinlerde günlük manganez ihtiyacı ortalama 4 mg kadardır. Mangan emilimine uyarıcı olarak; kalsiyum,sağlıklı yetişkinlerde sindirimden sonra kandaki Mangan miktarını düşürdüğünü gösteren bulgular bulunmaktadır. Demir, bazı bulgulara göre; Mangan ve Demir bazı ortak emilim ve taşıma yollarını paylaşabiliyorlar.Bir yemekteki demir miktarı arttıkça, Mangan emiliminin düştüğü görülmüştür. Magnezyum, günlük alınan Magnezyumun (200 mg/day), sağlıklı yetişkinlerde sindirim sonrası kandaki Mangan miktarını düşürdüğü gözlenmiştir. Bu etkisini, manganın emilimini düşürerek ya da Mangan kaybını yükselterek yaptığı gözlenmiştir. Son olarak mangan bağırsaklarda %4 verimlilik ile emilir ve kana transmanganin adlı bir protein ile alınır ve taşınır. Vücuttaki Mangan miktarı seviyesi değişik yollarla dışarı atımlarla kontrol edilir. Emilim kontrolü yoktur.